Nữ tiến sĩ gốc Việt nổi danh ở nước ngoài, được Tổng thống Đức trao huân chương

Nữ Tiến sĩ gốc Việt Mai Thi Nguyen-Kim và hành trình truyền cảm hứng khoa học

Tháng 10/2020, Giáo sư Đàm Thanh Sơn, nhà vật lý người Việt nổi tiếng tại Mỹ, đã chia sẻ trên trang cá nhân về một sự kiện đặc biệt: Tiến sĩ Mai Thi Nguyen-Kim, nhà hóa học gốc Việt, được Tổng thống Đức trao tặng Huân chương Thập tự Liên bang (Bundesverdienstkreuz). Đây là huân chương duy nhất của Đức ghi nhận những đóng góp xuất sắc của bà trong việc phổ biến kiến thức khoa học một cách sinh động và dễ hiểu.

Từ đó, hình ảnh Mai Thi đã trở thành biểu tượng mới trong giới truyền thông khoa học châu Âu, không chỉ tại Đức mà còn lan tỏa trong cộng đồng người Việt trên toàn cầu.

Từ "cô bé xấu xí" đến biểu tượng truyền cảm hứng khoa học

Tiến sĩ Mai Thi Nguyen-Kim sinh năm 1987 tại Heppenheim, Đức, trong một gia đình người Việt. Cha mẹ bà sang Đức du học từ miền Nam Việt Nam hơn nửa thế kỷ trước. Cha bà, một nhà hóa học, là người đã truyền cảm hứng đầu tiên cho bà đến với khoa học.

Trong cuốn sách nổi tiếng Komisch, alles chemisch (tạm dịch: Kỳ lạ thay, mọi thứ đều là hóa học), bà viết:

“Bố tôi là một nhà hoá học và ông nấu ăn cũng rất ngon. Ông bảo tôi: Tất cả các nhà hóa học đều biết nấu ăn - nếu anh không biết nấu ăn, anh không thể làm ngành hóa được. Lúc tôi 13 tuổi và bắt đầu thích trang điểm, bố tôi giải thích tất cả mọi thứ cho tôi nghe: Chất nhuộm màu như thế nào, keo xịt tóc hoạt động ra sao, kem bôi mặt có độ pH bao nhiêu. Hóa học luôn là một phần của cuộc sống của tôi”.

Với niềm đam mê này, Mai Thi theo học ngành Hóa học tại Đại học Mainz, sau đó tiếp tục nghiên cứu tại các viện hàng đầu như MIT, Harvard (Mỹ), RWTH Aachen và bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đại học Potsdam. Đề tài nghiên cứu của bà tập trung vào vật liệu hydrogel và polymer, lĩnh vực có nhiều ứng dụng trong y học và kỹ thuật.

Tại Việt Nam, tiến sĩ Mai Thi Nguyen-Kim được biết đến với tư cách là tác giả của hai cuốn sách bán chạy được dịch từ tiếng Đức: Ngộ quá, cái gì cũng hóa (năm 2021) và Đừng như con ếch lên dây cót - Khoa học trong thời đại tin giả (năm 2024).

Viện Goethe đã giới thiệu về bà trong chương trình “20 gương mặt - 20 câu chuyện” nhân dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Đức, ghi nhận phong cách sinh động, hài hước và dễ tiếp cận của tiến sĩ Mai Thi Nguyen-Kim trong việc truyền tải những khái niệm khoa học phức tạp qua nhiều chương trình truyền hình và trên kênh YouTube maiLab của bà. Với hơn một triệu người theo dõi, bà là một trong những YouTuber nổi tiếng nhất tại Đức.

Bước từ phòng thí nghiệm đến truyền hình đại chúng

Khi còn là nghiên cứu sinh tại Đại học RWTH Aachen (Đức), Mai Thi đã bộc lộ khả năng chia sẻ về khoa học một cách cuốn hút và hài hước.

Năm 2015, bà ra mắt kênh YouTube The Secret Life of Scientists nhằm thay đổi hình ảnh nhà khoa học khô khan trong mắt công chúng. Từ các cuộc thi như "Science Slam", bà bước ra đời sống số với kênh YouTube maiLab, giảng giải về các chủ đề khoa học “khó nhằn” bằng ngôn ngữ trẻ trung, gần gũi và dí dỏm. Kênh này đã có hơn 1,4 triệu người theo dõi, trở thành một trong những kênh YouTube về khoa học phổ biến nhất tại Đức.

Ngoài YouTube, Mai Thi xuất hiện trong các chương trình truyền hình như Quarks, Terra X hay MAITHINK X - die Show trên kênh ZDFneo. Bà đưa các chủ đề phức tạp như kỹ thuật di truyền, bất bình đẳng giới trong khoa học, trí tuệ nhân tạo… đến gần công chúng, bằng những mô hình hoạt hình sinh động, kết hợp yếu tố hài hước nhưng vẫn giàu hàm lượng học thuật.

Giáo sư Ulrich Rüdiger, Hiệu trưởng Đại học RWTH Aachen từng nhận định: “Từ nhiều năm nay, tiến sĩ Mai Thi Nguyen-Kim đã nâng truyền thông khoa học lên một tầm cao mới. Bà kết nối khoa học với công chúng và giới hoạch định chính sách một cách dễ hiểu và thuyết phục”.